هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

 

هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی‌ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده

بی‌رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت مورد صدمه واقع شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۰ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده‌اند. در هفته‌ای که گذشت، دستکم ۳۱ صیاد و شکارچی غیرمجاز و ۱۰ قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. در همین راستا، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کامیاران عنوان کرد، در یک ماه اخیر ۱۶ متخلف شکار و صید در مناطق و زیستگاه های طبیعی این شهرستان توسط محیط‌بانان دستگیر و خلع سلاح شدند. همچنین رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بیجار در استان کردستان گفت، طی سال جاری ۹ فقره تخلف قطع درختان مثمر و ممنوع القطع در این شهرستان شناسایی، متوقف و پس از تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شد. طی هفته‌ای که سپری شد، یک صاحب باغ در شهرستان سقز با مجوز ادارات این شهرستان اقدام به قطع درختان بدون ثمر از نوع گونه باغی کرده است. از سوی دیگر، مسئولان و کارشناسان متعددی از وضعیت نگران کننده فرونشست زمین و فرسایش خاک در کشور خبر دادند که در این گزارش به تعدادی از آنها پرداخته شده است. همچنین طی هفته اخیر، شاخص کیفی هوا دستکم در ۱۱ شهر ناسالم برای گروه‌های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شد. در هفته ای که سپری شد، بیش از ۲۸۰ هکتار از نیزارهای دریاچه زریبار در شهرستان مریوان طعمه حریق شد. در حوزه حیات وحش نیز یک قلاده کفتار بر اثر برخورد با خودروهای عبوری در محور قلاجه به اسلام آبادغرب در استان کرمانشاه، دچار مصدومیت شد. همچنین بنابر اعلام مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی، حال یک قلاده پلنگ زخمی که هفته گذشته به پلی کلینیک دانشکده دامپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد منتقل شده بود به شدت وخیم است. در حوزه پسماند نیز پس از گذشت ۱۵ سال از راه اندازی طرح سایت دفن و بازیافت زباله در شهر یاسوج، به دلیل سوءمدیریت و نبود سرمایه‌گذار، سال‌هاست این طرح در منطقه «دوپشته دشتروم» در ۲۰ کیلومتری این شهر رها شده است. همچنین از دیگر اخبار محیط زیستی این هفته می توان به تلف شدن ۱۰۰ راس گوسفند در یکی از روستا‌های شهرستان ارسنجان بر اثر استفاده از آب آلوده و تلف شدن ۳۵ راس قوچ و میش وحشی در مناطق کوهستانی بشاگرد بر اثر آبله گوسفندی اشاره کرد.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید حجم آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات ‌وحش و زیستگاه‌های طبیعی

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در همین راستا، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی محیط زیست استان هرمزگان اعلام کرد: طی هفته گذشته ۳۵ راس قوچ و میش وحشی در مناطق کوهستانی بشاگرد تلف شدند. حیوانات تلف شده بیشتر در مناطق کوهستانی بخش گافر و پارامون شهرستان بشاگرد مشاهده شده‌اند و علت تلف شدن این حیوانات آبله گوسفندی بوده است.

در خبری دیگر، رئیس اداره حیاط وحش محیط زیست استان کرمانشاه گفت: در روزهای گذشته یک قلاده کفتار بر اثر برخورد با خودروهای عبوری در محور قلاجه به اسلام آبادغرب دچار مصدومیت شده و برای پیگیری روند درمان راهی تهران شد.

همچنین فرمانده انتظامی ارسنجان از تلف شدن یک گله گوسفندان در یکی از روستا‌های این شهرستان خبر داد و گفت: در بررسی انجام شده مشخص شد ۱۰۰ راس گوسفند بر اثر استفاده از آب آغشته به کود شیمیایی تلف شده‌اند.

از سوی دیگر، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان بیان کرد: حال یک قلاده پلنگ زخمی که هفته گذشته به پلی کلینیک دانشکده دامپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد منتقل شده به شدت وخیم اما تحت درمان است.

تورج همتی افزود: این پلنگ به باغ وحش وکیل آباد مشهد منتقل شده و دچار عدم هوشیاری و بی پاسخی به محرکات محیطی است که ناشی از ضربه شدید به ناحیه سر و عفونت بدنش است.

این قلاده پلنگ نر که بین هشت تا ۹ سال سن دارد و بالغ است طی هفته گذشته با وضعیت زخمی از ناحیه سر در نزدیکی روستای ژرف شهرستان کلات در ارتفاعات هزار مسجد پیدا شد و برای طی روند درمانی و انجام آزمایشهای تشخیصی به دانشکده دامپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد منتقل شد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی هفته‌ای که گذشت، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۳۱ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۱۴ گزارش منابع رسمی است، در استان‌های زنجان، سیستان و بلوچستان، قزوین، آذربایجان غربی، کرمان، مازندران، فارس، کردستان و اردبیل بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

از سوی دیگر، بنابر اعلام سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کامیاران واقع در استان کردستان، در یک ماه اخیر ۱۶ متخلف شکار و صید در مناطق و زیستگاه های طبیعی این شهرستان توسط محیط بانان دستگیر و خلع سلاح شدند.

بعلاوه بر اساس گزارشات منابع رسمی در هفته ای که سپری شد، بیش از ۱۱۷ تن چوب جنگلی که حاصل جمع آوری ۸ گزارش منابع رسمی است، در استان های، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، مازندران، قزوین، کرمانشاه و همدان کشف و ضبط شده و دستکم ۱۰ نفر در این خصوص بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

همچنین طی هفته‌ای که گذشت، یک صاحب باغ در شهرستان سقز واقع در استان کردستان با مجوز ادارات این شهرستان اقدام به قطع درختان بدون ثمر از نوع گونه باغی کرده است.

بعلاوه اهالی منطقه چیتگر از قطع شبانه درختان و شنیدن صدای اره‌های برقی و حمل قطعات بریده شده درختان با خودرو به خارج از محدوده مسکونی خبر دادند.

در خبری دیگر، رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران گفت: کارخانه های صنایع سلولزی و کارگاههای ریز و درشت چوب بری خریدار بی چون و چرای چوب های قاچاق در هر اندازه و ابعادی هستند و به هیچ قاچاقچی و چوب درخت بریده شده جنگلی نه نمی‌گویند.

علی بناگر افزود: یک دهم کارگاههای چوب بری و دپوها هم مجوز ندارند و ضابطه مند نیستند.

از سوی دیگر، رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بیجار اعلام کرد: امسال ۹ فقره تخلف قطع درختان مثمر و ممنوع القطع در این شهرستان شناسایی، متوقف و پس از تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شد.

دیر زمانی ‌ست که در سایه نبود حمایت های قانونی، بسیاری از محیطبانان و جنگل بانان کشور، طی درگیری های متعددی که با شکارچیان متخلف و یا قاچاقچیان چوب دارند، بر اثر اصابت گلوله متخلفین مذکور جان خود را از دست می دهند و یا مورد ضرب و شتم قرار می گیرند. شایان ذکر است که در پی وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی کشور و بدنبال آن افزایش تخلفات محیط زیستی اعم از شکار غیر مجاز و قاچاق چوب، میزان این ناملایمتی ها توسط متخلفین رشد چشم گیری داشته است. علیرغم وعده های مسئولین مبنی بر رسیدگی مجدد، تجدید نظر و اصلاح قوانین مربوط به حمایت از قشر محیط بانان، تاکنون در زمره عمل اقدامی در این خصوص صورت نگرفته است.

در همین راستا طی هفته ای که گذشت، یک محیط‌بان و یک همیار محیط زیست در شهرستان خواف واقع در استان خراسان رضوی، در جریان عملیات تعقیب و گریز شکارچیان غیرمجاز در منطقه حفاظت شده سیرخون این شهرستان به شدت زخمی شدند. گفته می‌شود به دلیل شدت ضربه وارده به سر، وضعیت همیار محیط زیست وخیم و در بخش آی.سی.یو بیمارستان شهرستان تربت حیدریه بستری شده است.

از سوی دیگر، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران گفت: سه همکار محیط زیست استان به همراه ۲ محیط بانان منطقه فریدونکنار جهت بازدید و سرکشی به محیط بانی اوجاکله رفتند که با تجمع اعتراضی حدود ۴۰ تا ۵۰ صیاد غیرمجاز پرندگان مواجه شدند. این صیادان غیرمجاز به روش شب دام و پهن کردن تور اقدام به صید پرندگان می‌کنند که با حضور محیط بانان اقدام به فحاشی و تهدید آنان کردند.

او گفت:تعدادی از صیادان غیرمجاز شناسایی و پرونده قضایی برای آن‌ها تشکیل شده است.

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اراک ۱۵۴، شازند ۱۰۶، تبریز ۱۲۲، شیراز ۱۱۷، اهواز ۱۲۴، شوشتر ۱۰۲، اصفهان ۱۵۴، تهران ۱۵۴، کرج ۱۸۵، فردیس ۱۶۶، مشهد ۱۰۵ ناسالم برای گروه‌های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شد.

طی هفته‌ای که گذشت، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: منابع آلودگی در اصفهان به دو بخش ثابت و متحرک تقسیم شده که در قسمت متحرک، بیشترین آلودگی هوا متعلق به ماشین‌های سنگینی است که در نیمه شب وارد شهر می‌شوند.

ایرج حشمتی ادامه داد: بیش از ۵۵۰ صنعت آلاینده در اصفهان شناسایی شده است که کارخانه‌های ریخته گری، آجر و گچ در صدر آلاینده‌ها قرار دارند.

از سوی دیگر، رئیس امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌ زیست استان مرکزی گفت: روزهای ناسالم هوای اراک از ابتدای سال جاری تاکنون به ۱۲۱ روز رسیده و این در حالی است که پارسال در این بازه زمانی حدود ۴۰ روز ناسالم به ثبت رسیده بود.

همچنین شهر تهران از ابتدای سال ۲ روز هوای پاک، ۱۹۴ روز هوای قابل قبول، ۵۹ روز هوای ناسالم برای گروه های حساس جامعه و ۶ روز آلوده برای همه افراد داشته است. در خبری دیگر، کارشناس سازمان هواشناسی از وقوع گرد و خاک شدید در زاهدان خبر داد.

در هفته ای که گذشت، یک هکتار از پوشش گیاهی تالاب بین المللی گندمان واقع در استان چهارمحال و بختیاری طعمه حریق شد. همچنین طی هفته‌ اخیر به دنبال آتش سوزی در نیزارهای تالاب زریبار واقع در شهرستان مریوان، بیش از ۲۸۰ هکتار از نیزارهای این تالاب در آتش سوخت.

بحران فرونشست زمین در ایران

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود. سازمان اینتل لب، فرونشست زمین در پیرامون تهران را همانند «بمب ساعتی» دانست و اعلام کرد که تهران با سالی ۳۶ سانتی‌متر، رکورددار فرونشست زمین در سراسر جهان است و افت سطح آب‌های زیرزمینی تهران از چرایی‌های این مشکل دانسته شد.

در همین راستا، مسوول مرکز مدیریت بحران فرمانداری کرج از فرونشست زمین در منطقه رجایی این شهر طی هفته گذشته خبر داد.

کوروش جعفری گفت: فرونشست زمین در محدوده بلوک ۲ رجایی شهر بین خیابان‌های سه و چهار رخ داد که احتمالا در اثر ریزش چاه جذبی بوده است.

همچنین مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل اعلام کرد: هم اکنون خطر فرونشست دشت اردبیل را تهدید می‌کند و ضروری است با اجرای طرح‌های کوتاه مدت و مدیریت منابع آب با پشتوانه علمی در به تعادل رساندن مصرف تلاش شود.

در خبری دیگر، محققان معتقدند اگر امروز به وضعیت بحرانی زاینده رود رسیدگی نشود، در آینده با عواقب آن شامل فرونشست تا حدود ۲ متر در برخی از مناطق، بحران تامین آب کشاورزی، صنعتی و شرب، بحران تامین مواد غذایی، بروز خشکسالی و افزایش ریزگردها مواجه خواهیم شد.

فرسایش خاک در ایران

فرسایش عبارت است از فرسودگی و از بین‌ رفتگی مداوم خاک سطح زمین (انتقال یا حرکت آن از نقطه‌ای به نقطه دیگر در سطح زمین) توسط آب یا باد. فرسایش فرایندی است که طی آن ذرات خاک از بستر خود جدا شده و به کمک یک عامل انتقال دهنده به مکانی دیگر حمل می‌شوند. فرسایش خاک یکی از جدی‌ترین معضلات کنونی محیط زیست در ایران است. خاکی که برای تولید هر یک سانتی متر آن بیش از ۵۰۰ سال زمان نیاز است به راحتی در اثر مدیریت ناکارآمد و سهل انگاری های انسانی از بین می‌رود.

در همین راستا، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری شمال استان کرمان با بیان اینکه میزان فرسایش خاک در ایران چهار برابر میانگین جهانی است، اعلام کرد: فرسایش خاک در ایران از طریق آبی یا بادی در حال رخ دادن است، به طوری که میانگین سالانه فرسایش آبی حدود ۱۶ تن در هکتار و نرم فرسایش بادی سالانه حدود ۱۰ تن در هکتار است، در حالی که میانگین جهانی چهار تن است.

مهدی رجبی زاده افزود: به دلیل برداشت‌های بی رویه از آب‌های زیرزمینی در استان و کشور به آب‌های شور رسیدیم و آبی که از چاه‌های استان کرمان برداشت می‌شود یا آب شور یا لب شور است و این آب به مرور خاک را شور می‌کند و با گذشت زمان زمین‌های کشاورزی به زمین‌های غیرقابل کشت تبدیل می‌شوند.

از سوی دیگر، رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران در خصوص فرسایش خاک در این استان گفت: متاسفانه در مازندران فرسایش خاک بیشتر از این که بر اثر عوامل طبیعی رخ دهد ناشی از عوامل انسانی است و عمدتا نیز بستر را برای افزایش فرسایش بادی خاک در استان ایجاد می‌کند.

عزیزالله شهیدی‌فر افزود: در سال ۱۳۹۹ در مازندران حدود سه هزار و ۵۰۰ پرونده تغییر کاربری غیرمجاز تشکیل و به مراجع قضایی معرفی شد، این تعداد نشان می‌دهد که چقدر رفتار مخرب نسبت به خاک در این استان بالاست و بستر برای تشدید فرسایش بادی خاک در این استان در حال فراهم شدن است.

همچنین رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل بیان کرد: فرسایش ۱۶ تن خاک در هر هکتار از اراضی کشاورزی این استان فاجعه است و باید با راهکارهای مناسب جلوی این امر را گرفت.

خلیل نیکشاد گفت: چالش‌های مهمی را در بخش کشاورزی شاهد هستیم که یکی از این چالش‌ها فرسایش خاک و از بین رفتن منابع اصلی تولید است که نه تنها به تولید بلکه به محیط زیست و منابع آب خسارت عمده‌ای را وارد می‌کند.

در خبری دیگر در همین رابطه، علی حبیب‌ نژاد زمین شناس در خصوص فرسایش خاک در استان ایلام گفت: سالانه از هر هکتار از اراضی استان ایلام حدود ۱۷ تن از خاک ارزشمند از طریق آب جا به جا گردیده و از دسترس خارج می شود.

علاوه بر این، مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: این استان و استان کرمان دارای بیشترین میزان فرسایش خاک در کشور هستند.

جعفر جوادی با بیان اینکه متوسط فرسایش خاک در جهان هشت تن در هکتار است و در کشورهای پیشرفته با اقدامات حفاظتی این میزان به ۲ تن کاهش یافته است، افزود: سالانه حدود ۱۸۴ میلیون تن خاک در این استان دچار فرسایش می‌شود.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

طی هفته ای که سپری شد، مدیرکل هماهنگی و نظارت بر خدمات شهری شهرداری قم گفت: ۱۲ درصد از پسماندهای شهری در استان قم خارج از نوبت جمع‌آوری می‌شوند.

محسن میرهادی با بیان اینکه با بررسی آمار سامانه ۱۳۷، یکی از موضوعات پرتکرار در تماس‌های مردمی در تمامی مناطق نظافت معابر است و در آمار آبان ماه سال جاری، بیش از یک هزار و ۳۷ تماس از تمام مناطق هشتگانه با موضوع نظافت معابر در سامانه ۱۳۷ ثبت‌شده است، بیان کرد: این در حالی است که نظافت معابر در شهر قم با توجه به حضور سالانه ۲۰ میلیون زائر در شهر یکی از مسائلی بوده که باید به‌صورت جدی به آن پرداخته شود و ریشه این حجم از تکرار تماس و مطالبه مردمی را باید موردتوجه قرارداد.

در خبری دیگر، از ۱۵ سال پیش بود طرح راه اندازی سایت دفن و بازیافت زباله در شهر یاسوج روی میز مدیران شهری قرار گرفته است، طرحی که با گذشت سال‌ها هنوز به دلیل سوءمدیریت و نبود سرمایه‌گذار در منطقه «دوپشته دشتروم» در کمتر از ۲۰ کیلومتری شهر یاسوج به حال خود رها شده‌ است.

نستهن مقدم شهردار یاسوج، در حاشیه بازدید از سایت پسماند و زباله دو پشته دشتروم اظهار داشت: روزانه در شهر یاسوج و مناطق حومه غالب بر ۲۵۰ تن زباله تولید می‌شود. دود ناشی از سوختن زباله، نفوذ شیرآبه به سطح زمین، زاد و ولد سگ‌های وحشی، وجود پرندگان بسیار در سایت زباله دشتروم در کنار صحنه‌های زشت از انبوه زباله در این سایت باعث شده تا ضرورت راه‌اندازی هر چه سریع‌تر به یک مطالبه عمومی تبدیل شود.